VEFA LİSESİ'NİN ETRAFINDAKİ TARİH
Vefa Lisesi 1. derecede ve 2. derecedeki yakınlık mesafesinde olmak üzere iki önemli tarihi yapı dairesi içerisinde yer almaktadır. Vefa Lisesi'ni merkeze aldığımızda hemen etrafında; Şehzade Mehmed Camii ve Külliyesi, Burmalı Mescid, Vefa Bozacısı, Recai Mehmed Efendi Sıbyan Mektebi, Ekmekçizade Ahmed Paşa Medresesi, Molla Hüsrev Camii, Damat İbrahim Paşa Külliyesi ve hemen karşısında İstanbul'un Orta Yeri'ni ifade eden bir sütun bulunmaktadır. Şehzade Camii bünyesindeki hazire ve türbeler ise, meraklısı için büyük bir sanat, zanaat, heykeltraşlık ve edebiyat müzesi olarak kendisini göstermektedir. Bu yapılar arasında yer alan; Kovacılar Caddesi (şimdiki Cemal Yener Tosyalı Caddesi), Cüce Çeşme Sokağı, Darülelhan (Tiyatro) Sokağı, bir zamanların ciddi ticari ve kültürel faaliyetlerinin izleri olarak karşımızda durmaktadırlar. Vefa Lisesi etrafındaki 2. Derece tarih dairesinde ise; Şeyh Vefa Camii, Atıf Efendi Kütüphanesi, Kilise Cami, Süleymaniye Külliyesi, İstanbul Üniversitesi, Bayezid Camii, Kalenderhane Camii ve Direkler Arası bölgesi yer almaktadır. Vefa Lisesi'ne ciddi bir değer katan bu doku, Vefa Lisesi'ndeki eğitim öğretim çabalarına özellikle sosyal bilimler açısından katkı sağlayacak saha incelemeleri için bulunmaz bir kültürel laboratuvardır. Vefa Lisesini birinci derecede saran tarihi yapıları şu başlıklar altında açıklamak mümkündür.
1- Şehzade Mehmed Külliyesi
Şehzade Camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1543 yılında genç yaşta ölen Şehzade Mehmet adına 1543-1548 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Şehzade Camii, Sultanahmet Camii gibi büyük camiler de dahil olmak üzere 17. yüzyılda yapılan Osmanlı camilerine mimari açıdan örnek teşkil etmiştir. Osmanlı döneminde İstanbul’un ortası sayılan bir taş ise, bu külliyenin köşesinde bulunmaktadır. Vefa Lisesi'nin adeta sırtını dayadığı bir mekan görünümündedir. Mimar Sinan'ın 'çıraklık eserim' dediği binadır.
2- Ekmekçizade Ahmet Paşa Medresesi
İstanbul Eminönü ilçesi Alemdar Mahallesinde Kovacılar Caddesi ile Taştekneler Sokağı’nın birleştiği köşede Molla Hüsrev Camisi karşısında bulunan bu medrese, yanındaki türbe ve sebil ile birlikte 1606–1618 yıllarında Ekmekçizade Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Vefa semtinde ayakta kalan tek medresedir. Eğitim tarihi incelemeleri için çok önemli bir yapıdır.
3- Vefa Bozacısı
Vefa Bozacısı, Vefa Lisesi ile karşı karşıyadır. 1870 yılında Arnavutluk’tan İstanbul’a gelip, zamanın saraylı ve aristokrat ailelerinin ve bürokratlarının oturduğu Vefa’ya yerleşen Hacı Sadık Bey, bugünkü haliyle sevilen koyu kıvamlı ve hafif ekşi lezzetli Vefa Bozası’nı imal etmiş ve 1876 yılı Eylül ayında Vefa Bozacısı adı ile bozacılığı hem bir meslek hem de bir marka haline getirmiştir. Vefa'nın ağız tadı kültürünü ifade eder.
4- Recai Mehmed Efendi Sıbyan Mektebi
Fatih Vefa semti Cemal Yener Tosyalı Caddesi üzerinde bulunan Sıbyan Mektebi ve Sebili 1774 yılında Osmanlı Reis’ül-Küttaplarından Recai Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır. Halen, kamu yararına çalışan İlim Yayma Vakfı'nın kütüphanesidir. Osmanlı ilk mektep kültürünün bilinmesi açısından önemlidir. Halen bir kütüphane olarak da semtte önemli yerde durmaktadır.
5- Damad İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi
Vefa’dan Şehzadebaşı’na çıkılan yolun sonundadır. Nevşehirli Damad İbrahim Paşa tarafından 1720’de yaptırılmıştır. Külliye; cami, medrese, sebil, kütüphane ve mezarlıktan meydana gelmektedir. Lale Devri sanatının özelliklerini taşır. Doğu Türkistan Vakfı'nın Genel Merkezi buradadır. Tadilat halindedir.
6- Şehzade Sıbyan Mektebi
Kalenderhane Mahallesi Dede Efendi Sokakla İmaret Caddesinin birleştiği köşede yer alan Şehzade Sıbyan Mektebi, 1548 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Mektep Mimar Sinan eseridir. Osmanlı döneminde Sıbyan Mektebi olarak kullanılan yapı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilkokul olarak hizmet vermiştir. Halen, Siyasal Vakfı'nın kullanımındadır. Mimari özelliği yanında, eğitim tarihi incelemeleri açısından daönem taşımaktadır.
7- Molla Hüsrev Mescidi
İstanbul Suriçi Vefa Molla Hüsrev Mahallesi Taştekneler Sokak ile Cemal Yener Tosyalı Caddesi’nin kesiştiği dört yol ağzında 1460 tarihinde inşa edilmiştir. Mescidi yaptıran Molla Hüsrev, Fatih Sultan Mehmet dönemi alimlerinden ve şeyhülislamlarındandır. Mescit yanında bulunan çeşme, İstanbul’un en eski çeşmelerinden biri olup toprak altında kalmıştır. Cami'nin yok olan haziresinde Osmanlı cellatlarına ait isimsiz mezar taşları bulunmaktadır.
8- Burmalı Mescid
Vefa semtinde bulunan diğer adıyla Mevlana Emin Nureddin Mescidi olarak bilinen; Mısır kadılarından Emin Nureddin Efendi tarafından 1497 yılında yaptırılmış olan ve İstanbul’un tek burmalı minareli camiidir. Bir Nakşi dergahı olan bu yapı, Cumhuriyet'ten önce zikirler ve edebi, ilmi sohbetlerin yapıldığı bir yerdi. 1922'de vakıflara geçerek kapatılmış; daha sonra bir bölümünde Türkistan Gençler Birliği yerleşmiştir. Ön tarafında nefis işçiliğe sahip kitabeler bulunmaktadır. Tadilat halindedir.
9. Aşçıbaşı Mehmed Ağa Çeşmesi
Vefa’da Taştekneler Sokağı’nda Molla Hüsrev Camii’nin avlu duvarına bitişik olan bu çeşme, klâsik uslûpta yayvan kemerli bir yapıdır. 1899 yılında tamir ettirilmiştir. Suyu akmamaktadır.
10- Cüce Çeşme
Vefa semtinde, cüceler için yapıldığı düşünülen ve meşhur Valens yani Bozdoğan Kemeri'ne bitişik olan bir çeşme bulunmaktadır. Valens Kemeri'nin Vezneciler yönündeki başlangıcında bulunan bu çeşme; teknesi toprağa gömülmüş, ayna taşı kabartma motifli, haznesi ince tuğla ve taştan yapılmış kitabesiz bir çeşmedir. Kitabesi yerinde olmadığı için yapım tarihi bilinmemektedir. Suyu akmamaktadır.
11- Molla Hüsrev Camii Çeşmesi
Molla Hüsrev Camii'nin ihata duvarında yer alan bir çeşmedir. Şu anda teknesi kısmen toprağa gömülüdür. Suyu akmamaktadır.
1- Şehzade Mehmed Külliyesi
Şehzade Camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1543 yılında genç yaşta ölen Şehzade Mehmet adına 1543-1548 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Şehzade Camii, Sultanahmet Camii gibi büyük camiler de dahil olmak üzere 17. yüzyılda yapılan Osmanlı camilerine mimari açıdan örnek teşkil etmiştir. Osmanlı döneminde İstanbul’un ortası sayılan bir taş ise, bu külliyenin köşesinde bulunmaktadır. Vefa Lisesi'nin adeta sırtını dayadığı bir mekan görünümündedir. Mimar Sinan'ın 'çıraklık eserim' dediği binadır.
2- Ekmekçizade Ahmet Paşa Medresesi
İstanbul Eminönü ilçesi Alemdar Mahallesinde Kovacılar Caddesi ile Taştekneler Sokağı’nın birleştiği köşede Molla Hüsrev Camisi karşısında bulunan bu medrese, yanındaki türbe ve sebil ile birlikte 1606–1618 yıllarında Ekmekçizade Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Vefa semtinde ayakta kalan tek medresedir. Eğitim tarihi incelemeleri için çok önemli bir yapıdır.
3- Vefa Bozacısı
Vefa Bozacısı, Vefa Lisesi ile karşı karşıyadır. 1870 yılında Arnavutluk’tan İstanbul’a gelip, zamanın saraylı ve aristokrat ailelerinin ve bürokratlarının oturduğu Vefa’ya yerleşen Hacı Sadık Bey, bugünkü haliyle sevilen koyu kıvamlı ve hafif ekşi lezzetli Vefa Bozası’nı imal etmiş ve 1876 yılı Eylül ayında Vefa Bozacısı adı ile bozacılığı hem bir meslek hem de bir marka haline getirmiştir. Vefa'nın ağız tadı kültürünü ifade eder.
4- Recai Mehmed Efendi Sıbyan Mektebi
Fatih Vefa semti Cemal Yener Tosyalı Caddesi üzerinde bulunan Sıbyan Mektebi ve Sebili 1774 yılında Osmanlı Reis’ül-Küttaplarından Recai Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır. Halen, kamu yararına çalışan İlim Yayma Vakfı'nın kütüphanesidir. Osmanlı ilk mektep kültürünün bilinmesi açısından önemlidir. Halen bir kütüphane olarak da semtte önemli yerde durmaktadır.
5- Damad İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi
Vefa’dan Şehzadebaşı’na çıkılan yolun sonundadır. Nevşehirli Damad İbrahim Paşa tarafından 1720’de yaptırılmıştır. Külliye; cami, medrese, sebil, kütüphane ve mezarlıktan meydana gelmektedir. Lale Devri sanatının özelliklerini taşır. Doğu Türkistan Vakfı'nın Genel Merkezi buradadır. Tadilat halindedir.
6- Şehzade Sıbyan Mektebi
Kalenderhane Mahallesi Dede Efendi Sokakla İmaret Caddesinin birleştiği köşede yer alan Şehzade Sıbyan Mektebi, 1548 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Mektep Mimar Sinan eseridir. Osmanlı döneminde Sıbyan Mektebi olarak kullanılan yapı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilkokul olarak hizmet vermiştir. Halen, Siyasal Vakfı'nın kullanımındadır. Mimari özelliği yanında, eğitim tarihi incelemeleri açısından daönem taşımaktadır.
7- Molla Hüsrev Mescidi
İstanbul Suriçi Vefa Molla Hüsrev Mahallesi Taştekneler Sokak ile Cemal Yener Tosyalı Caddesi’nin kesiştiği dört yol ağzında 1460 tarihinde inşa edilmiştir. Mescidi yaptıran Molla Hüsrev, Fatih Sultan Mehmet dönemi alimlerinden ve şeyhülislamlarındandır. Mescit yanında bulunan çeşme, İstanbul’un en eski çeşmelerinden biri olup toprak altında kalmıştır. Cami'nin yok olan haziresinde Osmanlı cellatlarına ait isimsiz mezar taşları bulunmaktadır.
8- Burmalı Mescid
Vefa semtinde bulunan diğer adıyla Mevlana Emin Nureddin Mescidi olarak bilinen; Mısır kadılarından Emin Nureddin Efendi tarafından 1497 yılında yaptırılmış olan ve İstanbul’un tek burmalı minareli camiidir. Bir Nakşi dergahı olan bu yapı, Cumhuriyet'ten önce zikirler ve edebi, ilmi sohbetlerin yapıldığı bir yerdi. 1922'de vakıflara geçerek kapatılmış; daha sonra bir bölümünde Türkistan Gençler Birliği yerleşmiştir. Ön tarafında nefis işçiliğe sahip kitabeler bulunmaktadır. Tadilat halindedir.
9. Aşçıbaşı Mehmed Ağa Çeşmesi
Vefa’da Taştekneler Sokağı’nda Molla Hüsrev Camii’nin avlu duvarına bitişik olan bu çeşme, klâsik uslûpta yayvan kemerli bir yapıdır. 1899 yılında tamir ettirilmiştir. Suyu akmamaktadır.
10- Cüce Çeşme
Vefa semtinde, cüceler için yapıldığı düşünülen ve meşhur Valens yani Bozdoğan Kemeri'ne bitişik olan bir çeşme bulunmaktadır. Valens Kemeri'nin Vezneciler yönündeki başlangıcında bulunan bu çeşme; teknesi toprağa gömülmüş, ayna taşı kabartma motifli, haznesi ince tuğla ve taştan yapılmış kitabesiz bir çeşmedir. Kitabesi yerinde olmadığı için yapım tarihi bilinmemektedir. Suyu akmamaktadır.
11- Molla Hüsrev Camii Çeşmesi
Molla Hüsrev Camii'nin ihata duvarında yer alan bir çeşmedir. Şu anda teknesi kısmen toprağa gömülüdür. Suyu akmamaktadır.
KAYNAK : MEHMET AKİF BAL / tarihçi / yazar
Social Plugin