Vefa Meydanda Bir Acı Çeşme

Vefa Acı Çeşme ( Şeyh Vefa Çeşmesi )

Vefa’da, Kâtip Çelebi Caddesi üzerinde bulunan ve suyu akmayan, içler acısı vaziyette olan bu çeşme, İstanbul’un en eski çeşmelerinden birisi olup, 15.yy’da, Fatih Sultan Mehmed Döneminde, Şeyh Vefa Külliyesi’nin bir parçası olarak inşa edilmiştir.

Çeşme, o denli harap bir vaziyettedir ki mimari özelliklerini algılamak zorlaşmıştır. Buna rağmen, kesme taştan yapılmış olduğunu, çok geniş bir haznesi olduğunu söylemek mümkündür.

Dikdörtgen bir yana taşı ve teknesi vardır. Teknesi kırılmış, parçalanmıştır.

Editörün notu : Çeşmenin sokağa bakan yüzünde bir merdiven olduğu bu merdivenin çok uzun zamandır olmadığı, sokak genişletilmesi amacıyla sökülüp atıldığı bilinmektedir.

Alıntı ve Fotoğraflar : İnstagramdan Berkentt rumuzu ile yapılan sayfadan alınmıştır.

***

Aziz Doğanay'ın Şeyh Vefa Külliyesi adlı yazısında ise çeşmeden şöyle bahsedilir.

"Kaynaklarda Şeyh Vefâ Külliyesi’nin bir çeşmesi olduğu belirtilmekte fakat bu çeşmenin nerede ve nasıl bir yapı olduğu hakkında bilgi bulunmamaktadır.(Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-Cevâmî, I, s. 130; Yüksel, Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid Yavuz Selim Devri, s. 294.)
Külliye etrafında yaptığımız araştırmada, Vefâ Türbesi Sokağı’nın Kâtipçelebi Caddesi çıkışındaki Vefâ Meydanı’nda birbirine oldukça yakın, birisi hazneli, iki çeşme tespit edilmiştir.
Üzerinde kitâbesi bulunmayan hazneli çeşmenin Şeyh Vefâ Çeşmesi olduğu eski haritalardan da anlaşılmaktadır. İki yanı toprağa gömülü, iki yanı da burada başlatılan tünel çalışmaları yüzünden kurulan şantiye barakalarıyla kapatıldığından, daha evvel farkına varamadığımız bu hazneli çeşme sade tasarlanmış aşikâr bir meydan çeşmesidir. Pervititch’in sigorta haritasında da açıkça görülen bu çeşmenin, haznesinin doğu ve güney köşesi, sakalara mahsus iki yönlü bir çatal çeşme şeklinde tertip edilmiştir (R.01, 27).
Bu gün bu köşe toprak altında kaldığından ve burası bir inşaat alanı haline getirildiğinden gerekli tetkikler yapılamamıştır. Ayna taşının söküldüğü anlaşılan çeşmenin asıl cephesinde küçük bir de yalağın bulunduğu görülmektedir.

Pervititch’in haritasında, sözünü ettiğimiz ikinci çeşme (Vefa Aynalı Kemer Çeşmesi) görülmemektedir. Hazneli çeşmenin biraz aşağısında Darülhadis Sokağı’nın başında bulunan bu çeşme klasik tarzda yapılmış mümas kemerli bir cepheye sahiptir (R.28, 29). Haznesi görülmeyen bu çeşme bugünkü mevcut şekliyle, yaklaşık 130x320 cm. ölçülerinde bir kaide üzerine oturmaktadır.

Çeşme, 100x255 cm. ebadında ve 220 cm. yüksekliğinde olup mümas kemer aynalı bir yapıya sahiptir. Çeşme ön yüzde, hafif çıkıntılı ve pahlı bir köşe asabası içine alınmıştır. Kesme kefeki taşından örülen çeşmenin mermer yalağı kırılmıştır. 63x80 cm. ölçülerindeki mermer kurna aynasının her iki yanında birer maşrabalık bulunmaktadır. Kurna aynası sade silmelerle, mümas kemerli bir şekilde tezyin edilmiş olup ortasına bir de çarkıfelek nakşı işlenmiştir. Bu çeşmeyle, yukarıda bahsi geçen hazneli meydan çeşmesi arasında bir ilişki olup olmadığı tetkike muhtaçtır. ( Vefa Aynalı Kemer Çeşmesi için tıklayınız)

Aziz Doğanay'ın yazısında yer alan şekiller .. Daha fazla bilgi için tıklayınız