Eski İstanbul halkının her cuma ziyaret etmekten geri duymadığı bir isimdir Helvacı Baba. Çok eskiler bizzat onun elinden cuma günleri dağıttığı helvaları yerken son zamanlarda onun hatırasını canlı tutmak isteyenler dağıtmaya başladı. Helvacı Baba ya da Helvai Yakup efendi'yi anlatacağız.Yolu Şehzadebaşı semtine ismini veren Şehzade Cami’ye düşenler, caminin bahçesindeki çınar ağacının etrafında her cuma günü oluşan kalabalığı görünce burada ne yaptıklarını merak ederler.
Caminin medrese tarafındaki avlusunda bulunan Çınar Ağacı yılarca onu sevenleri gölgesinde toplamaktadır.
Ağacı çevreleyen demirlere halen dilek dileyip bez bağlayanlar, el açıp dua edenler ve eskiden evden yapıp getirdikleri günümüzde hazır olarak aldıkları helva paketlerini, şekerleri, burada dağıtmaya başlar.
Bu çınarın altında aslında Helvâi Yakup Efendi’nin türbesi bulunmaktaydı.
1510 yılında Silifke’nin Zeyniye köyünde doğan "Helvacı Baba" olarak da bilinen Helvai Şeyh Yakub Efendi, zamanının tasavvuf ehli olan isimlerinden biriydi. Melami Şeyhi Pir Ali Aksarayi hazretlerinin halifelerindedir. Halk arasında helvacılık da yaptığı için “Helvalı Baba” ya da “Helvacı Baba” gibi isimlerle bilinen Yakup efendi İstanbul’a gelerek Bayrami tarikatının şeyhlerinden Pir Ali Aksarayi’den ders almıştır.
Helvai Yakup Efendi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Şehzade Cami’nde dersler verdi.
Kanuni Sultan Süleyman, Bozdoğan kemerine bitişik birkaç oda yaptırarak Helvai Yakup Efendi’ye vermiştir.
Ancak halk onu verdiği derslerden ziyade cami bahçesinde bulunan çınar ağacı altında Cuma günleri dağıttığı irmik helva ile tanımıştır. Öyle ki, Cuma günü namaz sonrası elinde büyük bir kazanla caminin sol tarafındaki çınarın altına gelir, cami çıkışında cemaate helva dağıtırmış. Ve rivayete göre kazandaki helvası hiç bitmezmiş gün boyu… Bu yüzden burası kutsal kabul edilmektedir.
Vefatından sonra Cuma günleri helva dağıtımı âdeti sevenleri tarafından devam ettirilmiş, savaş yılları, Şehzadebaşı medresesinin dağıtılması, buradaki eğitim yuvasının Tekke ve zaviye kanunu gereği yasaklanması neticesinde göreve gelen Diyanet görevlilerinin de bu uygulamayı devam ettirmediklerinden dolayı bu görevi halk kendi dayanışması ile sürdürmüştür.
İstanbul ve yakın illerden gelen, ekserisi kadınlardan oluşan kalabalıklar her Cuma günü bu ağacın etrafında toplanır, Becerebilen evde yaptığı çeşitli helvaları, beceremeyen şekercilerinden aldığı helvaları 50-100 gramlık kâğıda sarılmış paketlerde burada halka dağıtırlarmış.
1588 yılında vefât eden Helvâi Yakup Efendi’nin çınar ağacı yanındaki kabri, 1980 İhtilalcileri tarafından “buraya toplanan yüzlerce vatandaş kamu düzenini tehdit ediyorlar” gerekçesi ve Diyanetin “Bir türbeden helva adayarak, menfaat istiyorlar, bu şirktir” savunması ile kaldırılmıştır.
1990’lı yılların başında siyasi hava sertliğini kaybedince Helvacı Baba’nın kabrinin tekrar yerine taşınması gündeme gelmiş olsa da Yakup Efendi’nin naaşının nereye götürüldüğü bir düre gizlenmişse de Veznecilerde olduğu ortaya çıkmıştır.
Şehzade Caminin bahçesindeki meşhur Çınar Ağacı’nı çevreleyen demirlerin üzerinde “burada türbe yoktur” yazılı bir levha asılmasına rağmen, vatandaşların gelip dua ettiği dilek dileyip bez bağladığı bir yer olarak günümüzde mevcudiyetini devam ettirmektedir.Bir süre yasak olduğu için helva dağıtan olmadığı ancak ileriki yıllarda tekrar dualarına onu vesile etmek isteyenler kendi helva ya da şekerlerini getirmeye devam ederek bu adeti sürdürmektedir.
Ömrü boyunca, mensub olduğu Bayramiyye tarikatını geniş halk kitlelerine sevdirmiş, özellikle İstanbul’da yayılmasına büyük çabalar sarf etmiş ve büyük bir itibar kazanmıştır. Ağırbaşlı ve temkinli biri olarak tanınan Helvayi Yakup Efendi, Şeyh Pir Ali Sultan Hazretleri’ne tabiiydi.
İstanbul'un bilinen evliyalarından Helvai Yakub Efendi'nin türbesi Veznecilerde bulunuyor.
Mahmûd Cemâleddîn-i Hulvî Efendi, “Lemezât-ı Hulviyye Ez Leme’at-ı adlı eserinde Helvâyi Yakub Dede hakkında, “O, kâmil mürşidlerin seçkini, ulaştırıcı Pîrlerin Yûsuf (a.s) misilli mahbûb olan azizlerin büyüklerindendir” ifadelerine yer vermiştir.
Derleme Erol Kara / @tarihivefa
Social Plugin