Kan Testlerinde Görülen CRP Nedir ?

Kan testlerinde karşımıza çıkan değerlerden biri olan "CRP türbidimetrik " nedir, nedenleri, belirtileri ve tedavisi ile birlikte düşüklüğü ve yüksekliği konusunda merak edilenleri basit bir dille yer vermeye çalışacağız
Yazımıza konu olan CRP, kan testlerinde sıklıkla "CRP türbidimetrik" tanımı ile görünen açılımı “C-reaktif protein” adı verilen protein türünün kısa adıdır. CRP, iltihaplanmalara karşı karaciğer tarafından üretilen bir maddedir.
Enfeksiyondan kansere kadar pek çok nedenle yükselebilir. CRP seviyesinin yükselmesi ayrıca, kalp krizi riskinin artmasına neden olan kalp atardamarlarındaki iltihaplanmayı işaret eder. Ayrıca bakteriyel enfeksiyonlarda, kronik iltihabi hastalıklarda, kalp krizi sonrası dönemde, travmaya bağlı, kansere bağlı CRP yüksekliği olabilir. CRP testi, kandaki C-reaktif protein seviyesini ölçmeye yarar ve sonuçları pek çok hastalığın tespitinde kullanılır.
CRP düzeyindeki hafif yükseklikler bazı durumlarda basit nedenlerden dolayı oluşabildiğinden normal olarak kabul edilebilir. Fakat şiddetli CRP yüksekliği veya sürekli olarak yüksek olarak seyreden CRP düzeylerinde mutlaka altta yatan nedene yönelik gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
Spesifik bir test değildir ve vücudun herhangi bir yerinde veya farklı yerlerinde olan inflamasyonlardan kaynaklı yükselebilir. Hastalığı teşhis edilmiş ve tedavi edilen hastalarda, tedavinin etkinliğinin araştırılmasında CRP testleri sıklıkla tercih edilir. Rutin kan testlerinde CRP düzeyinde yükseklik tespit edilen hastalarda daha ileri tanı yöntemlerine başvurularak inflamasyonun yeri ve nedeni araştırılmalı, tedavi planı buna göre şekillendirilmelidir.

CRP Türbidimetrik Nedir?
Turbidimetri; bir çözelti içinde yer alan belirli bir kimyasal molekülün, bilinen bir dalga boyundaki ışığa maruz bırakılması sonucu, ışığı absorbe etme yetisine bağlı olarak çözeltideki miktarının hesaplanması işlemidir. Dolayısıyla CRP (türbidimetrik) diye ifade edilen, CRP’nin ölçüm yöntemidir. Klinik laboratuvarlarda her bir tetkik, en uygun yöntemle ölçüldüğünden, CRP molekülünü türbidimetri yardımıyla tetkik edilir.

HS-CRP testi nedir? Niçin yapılır? 
Kalp damar hastalıklarının, , halk arasında damar sertliği olarak bilinen “aterosklerotik plak” oluşumuna bağlı olduğu gösterilmiştir. Damar çeperinin bozulmasında ve plak oluşumuyla damarın daralmasında enflamatuvar mekanizmaların rol oynadığı düşünülmektedir. CRP’nin (C-reaktif protein) sağlıklı damarlardan değil plak oluşumunun şekillendiği (aterosklerotik) damarlardan izole edilmiş olması CRP ölçümünü, kalp damar hastalıklarının tespiti açısından önemli bir parametre haline getirmiştir.
CRP seviyesinin yükselmesi kalp krizi riskinin artmasına neden olan (kalp atardamarlarındaki) iltihaplanmaya işaret eder. Kalp krizi sonrası dönemde, CRP yüksekliği söz olabilir. Kalp hastalıkları veya diğer enflamatuvar (iltihabi) hastalıklar açından toplum genelinden daha yüksek bir risk taşıyorsanız hekiminiz CRP (C-reaktif protein) testi yerine duyarlılığı daha yüksek olan hs-CRP (yüksek duyarlılıklı CRP) testi de isteyebilir.

CRP Normal Değeri Nedir?
Sağlıklı bireylerde kanda ölçülen CRP değeri 0 – 0,5 mg/L arasında yer alır. Bununla birlikte, CRP tahlilinde ölçülen değerin, hastalık bakımından anlamlı olarak değerlendirilebilmesi için kanda CRP yüksekliği 5 – 10 mg/L değerinin üzerinde ölçülmelidir.

Kan tahlilinde CRP yüksekliği ne anlama gelir?
CRP yüksekliği vücutta inflamasyon ve enfeksiyon olabileceğini düşündürür. Birçok hastalık ve durum inflamasyonu tetikleyebileceği için diğer tetkiklerle, muayenelerle kaynak bulunması gerekebilir. C-reaktif protein değeri yüksek ölçüldükten sonra uygulanan tedaviye rağmen değerinin yeterince düşmemesi, hastalıklı durumun devam ettiği anlamına gelmektedir.
Kandaki yüksek seviyedeki CRP, enfeksiyondan inflamatuar hastalıklara ve kansere kadar birçok hastalığın habercisi olabilir. Sağlıklı bir kişide kandaki CRP düzeyinin 0-0,5 mg/dl aralığında olması beklenir. Oldukça hassas ve duyarlı olan CRP, en küçük bir inflamasyonda artabilir. Dolayısıyla CRP yüksekliğinin önemli bir durumu işaret etmesi genellikle 0,5 mg/dl’den sonra düşünülen bir durumdur. Fakat bu değerler kişinin yaşına, kilosuna, cinsiyetine, sağlık durumuna, kullandığı ilaçlar ve sahip olduğu hastalıklar gibi pek çok etken göz önünde bulundurularak hekim tarafından değerlendirilmelidir.
Tahlil sonuçları değerlendirilirken hasta tarafından kullanılan ilaçlar, sahip olunan hastalıklar gibi konularda hekime detaylı şekilde bilgi verilmelidir. CRP testleri, inflamasyonun yeri ve nedeni hakkında bilgi vermez. Bu nedenle genellikle hekim tarafından herhangi bir hastalıktan şüphelenilmesi durumunda teşhisi destekleyici bir belirteç olarak araştırılır. CRP testi, açlık veya tokluktan etkilenmez ve günün herhangi bir saatinde açlık durumuna bakılmaksızın yapılabilir. Fakat genellikle açlık gerektiren bazı farklı kan testleri ile birlikte yapıldığından kan testine aç karnına gidilmesinde fayda vardır.

CRP Yüksekliği Neyi Gösterir?

CRP seviyesinin yüksek bulunması, bazı sağlık sorunlarının habercisi olduğu gibi kalp ve damar hastalıkları, hipertansiyon, kalp krizi, felç (inme), obezite gibi bazı önemli hastalıkların nedenleri arasında da yer alır. Bu nedenle yüksek olduğu tespit edilen CRP’nin nedenine yönelik ileri araştırmalar mutlaka yapılmalıdır. C-reaktif protein karaciğerde üretildiğinden karaciğer hastalıkları bulunan kişilerde proteinin üretiminde aksaklıklar meydana gelebilir. Bununla birlikte hamile kadınlarda da CRP düzeyinin bir miktar artması normal olarak değerlendirilebilir. Fakat gebelik dönemideki CRP yüksekliği mutlaka hekim kontrolü ve değerlendirmesi gerektirir. Şiddetli CRP düzeyleri, erken doğum veya düşük gibi riskleri de beraberinde getirebilir. Bireylerde yüksek kolesterol ve özellikle de kötü kolesterol olarak bilinen LDL yüksekliği de CRP seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu kişilerde hem damarlarda oluşan yapısal sorunlar hem de yüksek CRP seviyeleri kardiyovasküler hastalıklar, kalp krizi ve felç gibi komplikasyonlara yakalanma riski yükselir. Dolayısıyla CRP düzeyinin yüksek olduğunu öğrenen kişiler mutlaka hekimlerine danışmalıdır.

CRP Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

CRP yüksekliği, kendi başına herhangi bir belirtiye yol açmaz. Fakat hastalarda CRP seviyesinin yükselmesini tetikleyen enfeksiyon hastalığı, inflamatuar hastalık, kanser, kardiyovasküler hastalıklar gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak çeşitli semptomlar gelişebilir. Bu semptomlar özellikle de herhangi bir enfeksiyon hastalığı söz konusu olduğunda CRP seviyesinin artması ile birlikte şiddetlenebilir. CRP yüksekliğine özgü belirti ve bulgular yoktur. Ancak orta ve ağır dereceli enfeksiyonlar, kronik iltihaplanmalar ve kötü kontrollü otoimmün hastalıklar gibi nedenlere bağlı olarak gelişen CRP yüksekliği durumlarında ortaya çıkabilen belirtiler arasında şunlar sayılabilir:

• Ateş yüksekliği
• Ağrı
• Çabuk yorulma ve halsizlik
• Mide bulantısı ve kusma
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Üşüme, titreme
• Hazımsızlık, ishal veya bağırsak sorunları
• Uyku bozuklukları
• Öksürük

CRP düzeyleri çok yüksek olan bireylerde en yaygın neden akut bakteriyel enfeksiyonlardır. Bu durumda yüksek ateş, terleme, titreme, hızlı kalp atışları, bulantı ve kusma, nefes darlığı, bilinç kaybı, kızarıklık ve kurdeşen gibi komplikasyonlar da gelişebilir. Belirtilerin şiddeti ne olursa olsun mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurulmalı ve hekim kontrolünden geçilmelidir.

CRP Yüksekliği Neden Olur?

Vücutta iltihaplanmaya yol açan her türlü hastalık, CRP yüksekliğine neden olabilir. CRP yüksekliğinin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Enfeksiyon hastalıkları
• İnflamatuar (yangısal) bağırsak hastalıkları (Crohn's hastalığı, ülseratif kolit, ailesel Akdeniz Ateşi, Kawasaki hastalığı, romatoid artrit (eklem romatizması.)
• KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı)
• Zatürre (Pnömoni)
• İnme 
• Tüberküloz
• Menenjit
• Doku ve organ hasarları
• Cerrahi girişimler sonrası
• Kanserler
• Travma, yanık ve yaralanmalar
• Romatoid artrit ve diğer romatizmal hastalıklar
• Kemik ve eklem iltihapları
• Kalp krizi ve kardiyovasküler hastalıklar
• Akut pankreatit
• Kawasaki hastalığı

Yukarıdaki durumların haricinde çok sayıda farklı sağlık sorunu da CRP yüksekliğine yol açabilir. Kandaki CRP düzeyleri değerlendirilirken dikkat edilmesi gereken konulardan bir tanesi de proteinin seviyesini etkileyen faktörlerdir. Kolesterol hastalarında kullanılan statinler ve non-steroid antiinflamatuar ilaçlar gibi bazı ilaç tedavileri CRP seviyelerini düşürebilir. Bunun yanı sıra gebelik, doğum kontrol haplarının kullanımı ,enopoz sonrası hormon replasman tedavisi alan kadınlarda veya bazı kronik otoimmün hastalıklar nedeniyle, Sigara içenlerde ve obezite varlığında daha yüksek değerler söz konusu olabilir. CRP düzeyleri yüksek seyredebilir. Bu gibi durumların hekime bildirilmesi, test sonucunun doğru şekilde yorumlanabilmesi açısından oldukça önemlidir.

CRP Yüksekliği Tedavisi - Değer Nasıl Düşürülür? 

CRP yüksekliğinde tedavi, öncelikle bu yükselmeye yol açan neden tam olarak tespit edilmelidir. Hastalığın teşhisinde ilave kan testleri, idrar testleri, ultrason, manyetik rezonans, bilgisayarlı tomografi gibi tıbbi görüntüleme testleri, endoskopi ve biyopsi gibi çeşitli yöntemlere başvurulabilir. Vücutta herhangi bir yerde oluşan iltihaplanmadan dolayı yükselen CRP, iltihaplanma etkeninin ortadan kaldırılması ile birlikte 18-20 saat içerisinde normal seviyesine dönmeye başlayabilir. Bu durum bir hastalığın varlığını teşhis etmek kadar tedavi etkinliğinin araştırılması açısından da fayda sağlar.. Kısaca, Doğrudan CRP değerini düşürmeye yönelik bir ilaç tedavisi yoktur.

• Sağlıklı beslenmek,
• Gereksiz ilaç kullanımından kaçınmak, 
• Alkol ve  Sigarayı bırakmak ve sigara dumanına maruz kalmamak
• Fazla kilonun söz konusu olması halinde hekim ve diyetisyen kontrolünde sağlıklı şekilde kilo vermek,
• Düzenli olarak egzersiz yapmaya dikkat etmek,
• İşlenmiş gıdalardan uzak durmak
• Yüksek oranda trans yağ içeren hazır gıdalardan uzak durmak (kek, bisküvi, gofret, cips vs)
• Gıdaların pişirilme şekli de uzun dönemde iltihabi yanıtı tetikleyebilir. Kızartma ve kömür ateşinde pişirme yerine ızgara, haşlama veya fırında pişirme önerilmektedir.
• Probiyotik ve yüksek lif içeren besinleri yeteri kadar tüketmek,
• Yüksek kolesterol seviyelerine sahip kişiler için az yağlı ve kolesterol içeriği düşük bir beslenme planı uygulamak,
• Tereyağı, iç yağı ve margarin yerine zeytin yağı gibi bitkisel sıvı yağlarla hazırlanmış gıdaları tercih etmek
• Süt ve peynir, yoğurt gibi süt ürünlerinin yarım yağlı veya yağsız olanlarını tercih etme
• Hayvansal gıdalar yerine sebze, tahıl ve baklagil ağırlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak
• Posadan zengin beslenmek: Bitkilerin sindirilmeden atılan kısımlarına "posa" denir. Yulaf, çavdar, arpa, pirinç, bulgur, bezelye, fasulye, pırasa, ıspanak, nohut, kuru fasulye gibi posadan zengin gıdaların tüketimi kolesterolün düşmesine de yardımcı olur.
• Kırmızı et tüketimini haftada 1-2 porsiyon ile sınırlandırmak, kırmızı et yerine tavuk veya balık eti tercih etmek
• Omega-3'ten zengin beslenmeye çalışmak
• Rutin sağlık kontrollerini zamanında ve düzenli olarak yaptırmak sayılabilir.

CRP Yüksekliğinde Ne Yapılmalıdır?

Her tespit edilen CRP yüksekliği ciddi bir hastalığın varlığını ifade etmemektedir. Bu anlamda basit bir soğuk algınlığı da CRP’yi yükseltebilirken; altta yatan ciddi bir enfeksiyon nedeniyle de CRP değeri artabilir. Bu nedenle uzman bir hekim tarafından gerçekleştirilen ayrıntılı hastalık öyküsü sorgulaması ve detaylı fizik muayenenin kesin tanıdaki önemli oldukça büyüktür. Hekim gerekli görürse, tanıyı kesinleştirmek adına ek kan tahlillerine ve görüntüleme yöntemlerine başvurabilir. Tüm bu değerlendirmeler sonucunda tespit edilen hastalığın uygun tedavisi planlanır.
Eğer CRP yüksekliği bir enfeksiyondan ileri geliyorsa, enfeksiyon etkeni çeşitli mikrobiyolojik yöntemlerle tespit edilir ve uygun ilaç tedavisine başlanır. Bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisi uygulanırken, viral enfeksiyonlarda etkene göre antiviral tedavi veya semptomatik tedaviler tercih edilebilir. Bununla birlikte, antibiyotikle düşmeyen CRP varlığında, verilen antibiyotiğe dirençli bir organizmanın bulunması veya apse oluşumu gibi çeşitli komplikasyonların geliştiği düşünülebilir. Bu durumda, antibiyotik direnç testi uygulanarak en uygun antibiyotik seçimi yapılır veya apsenin drene edilmesi gibi komplikasyona yönelik spesifik tedavi yöntemi tatbik edilir.
Altta yatan sebep otoimmün hastalık, kalp krizi veya inme gibi çeşitli sebeplerden ileri gelebildiğinden, bunlara yönelik uygun ilaç veya cerrahi tedavi gerçekleştirilir. CRP değeri, tedavi başarıya ulaştıkça, günden güne azalacaktır. Bu nedenle, tedavi başarısının ölçülmesi için aralıklı olarak CRP değerinin ölçülmesi gerekebilir.

Eğer siz de yakın zamanda bir kan testi yaptırdıysanız ve CRP düzeyinizin yüksek olduğunu fark ettiyseniz bir sağlık kuruluşuna başvurarak bu durumun nedenlerine yönelik bilgi almanız oldukça önemlidir. Kalp damar hastalıkları açısından risk taşıyorsanız; hipertansiyon, diyabet gibi kronik hastalıklarınız var ise, kanser tedavisi görüyorsanız, rutin kontrollerinizi aksatmamanız, doktor takibinden çıkmamanız büyük önem taşımaktadır. Olası enfeksiyon hastalıklarınız veya diğer sağlık sorunlarınızın erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesini sağlayarak ciddi hastalıkların önüne geçebilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.

DİKKAT ! “Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.”