Azapkapıda Yok Olan Tarih, Yeşildirek Hamamı ve Sebili

Azapkapı, İstanbul'un en fazla değişime uğrayan semtlerinden biridir. Bir zamanlar çeşme meydanı olarak adlandırılan bir alana sahip olan, günümüzde alanlığı kalmamış bir köşesindeyiz.

Beyoğlu ilçesi Azapkapı semtinde bulunan Sokollu Mehmet Paşa Cami (Azapkapı Camii) bu alanın, Haliç'in kıyısında ve Atatürk Köprüsü'nün Galata semtinin hemen ucundadır. Bir yanı ticaret hayatının en önemli merkezlerinden Perşembe Pazarının olduğu yere bakar. Bir tarafı deniz, sahille süslernir. Metro Hattının M7 Hacıosman - Yenikapı hattı Haliç Metro Köprüsünün ve istasyonunun olduğu yer. Caminin önünde Saliha Sultan Çeşmesi ve karşı tarafında tarihi Yeşildirek sebili ve cami müştemilatından sayılan Yeşildirek Hamamı'nın olduğu alana kadar buram buram tarih kokan bir mevki.

Sokullu Mehmet Paşa - Azapkapı Camiini ve Safiye Sultan Çeşmesini bir başka yazımıza bırakalım ve artık tarihin mezarlığına gömülmek üzere insan ve doğa katliamına uğruya uğruya can çekişen eserlere, Azapkapı Yeşildirek (Sokullu Mehmet Paşa) Hamamı ve Yeşildirek (Sokullu Mehmet Paşa) Sebili'ne bakalım.

Azapkapı Yeşildirek (Sokullu Mehmet Paşa) Hamamı

Bir zamanlar güzel bir mahalle içerisinde yer alan hamam bugün Yeşildirek Hamamı olarak halen faaliyetini sürdürmektedir. Dış duvarları özgün halden yoksun ve basit bir sıvayla kaplandığı için, tarihi dokusunu koruyamamış ve günümüzdeki sıradan yapılardan farklı olmayan görünen hamam...
Mimar Sinan yapısı olan ve Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa tarafından inşa ettirilerek Azapkapı Camiine vakfedilen hamam, “Tezkiret’ül-Mi’marin” isimli kaynakta “Galata’da Azep Kapusu’nda Vezir-i A’zam Mehmet Paşa Hamamı” adıyla kayıtlıdır. Nitekim Evliya Çelebi de ondan “Mehmet Paşa Hamamı” şeklinde söz eder. Yine de hamam Çeşme Meydanı Hamamı, Azapkapısı Hamamı ve Sokollu Mehmet Paşa Hamamı gibi değişik isimlerle de anılmıştır.
Hamamın özel kişilere devredilmeden önce Sokollu Mehmet Paşa’nın oğlu ve İbrahim Han-zade ailesinin ceddi, İbrahim Han Vakfı’na ait olduğunu da biliyoruz
Bugün pek turistik bir işlevi olmayan hamamın, erkekler kısmında yer alan sekiz sütundan dolayı bir
tarihten sonra sadece “Yeşildirek Hamamı” adıyla anılmaya başladığı rivayet edilir
Eskiden iç kısımda çinileri de varmış. Günümüzde hamam iç (sıcaklık) girişi, kenarları biyeli fayanslarla kaplı. Hamama ait orijinal kısım, sadece duvarın boyanmamış bir kısmında kalan kalem işidir. Yapı orijinal şeklini 20. yüzyılda kaybetmiştir. Hamamın asıl girişi bugünkü cephenin sol tarafında, Yolcu Hamamı Sokağı üzerinde iken, 1957 yılındaki Tersane Caddesi yol düzenleme çalışmaları akabinde kapatılmış ve yapıya cadde üzerinde bir giriş kapısı açılmıştır. Bugün yapıya
girişte, tarihi karakteriyle hiçbir uyumu olmayan bu kapı kullanılmakta. ( Kaynak Galata Kitabı )

Yeşildirek (Sokullu Mehmet Paşa) Sebili

Yeşildirek Sebili, Çinili Hamam Sebili olarak da bilinir.

1846 tarihli yaklaşık 200 yıllık bir sebil

Sebil, hemen yanında bulunan, 1577-78 yıllarında, Mimar Sinan tarafından, Sokullu Mehmed Paşa Camii ile birlikte inşa edilen, Sokullu Vakfı evkafından Yeşildirek Hamamı’nın hemen yanında bulunmasından dolayı Yeşildirek Sebili ya da Çinili Hamam Sebili olarak da anılır.

2015’ten beri de otopark olarak hizmet (!) veren Yolcuzade Sokağı’nın hemen başındadır. Yapı bakımından XIX. yüzyılın Tanzimat üslûbunda olan Mehmet Paşa Sebili’nin yuvarlatılmış köşesine nakşolunan kitabesinde, H. 1263 (1846-1847) tarihi dikkati çeker. Bir dönem Vakıflar tarafından tamir ettirildikten sonra dükkân olarak kiraya verilmiş, kiracısı dökme demir şebekesini söküp çıkardığından orijinal görünüşü kaybolmuş

Uzun yıllar muhtelif amaçlarla değişiklik gösteren işletmelere mekan olan sebil günümüzde üst kat kafeterya ve sebilin içi ise mutfak olarak kullanılmaktadır.

Tarihi sebil hem değeri olmayan taşlarla, hem de tarihi taşlarla bir karma halinde günümüze kadar ulaşmış, özgün halinden eser kalmamıştır. Sebilin kapı üstündeki kitabesi ve üst sağ köşesinde bir Osmanlı mezar taşını görebilirsiniz.

Derleme @seyyaherol