İstanbulun Ortasında Oğlanlar Türbesi

Yolunuz Aksaray'a düştüğünde iki cadde ortasında yer alan eski bir Osmanlı mimarisi ile yapılmış camiye rast gelirsiniz.
Aksaray Murat Paşa Cami..

Cami kendi başına bir efsane, cami haziresindeki kimlikler ise bir başka efsanenin , tarihin acı ya da tatlı cilvelerini taşıyan öyküleriyle dolu bir başka efsaneleriyle doludur.

Muratpaşa Cami avlusuna Vatan caddesi tarafından girerseniz sol tarafta, Millet caddesi yönünden girdiğinizde ise sağ tarafta gözden uzak bir mermer cepheli bir yapı görürsünüz.
Pek çok İstanbullunun bir vesile önünden, yanından geçip gittiği, ya da namaz için camiye girip çıkarken pek fark edemediği, fark etse de gidip bakmadığı türbenin adı Oğlanlar Türbesi...
Kaynaklarda Cism-i Latîf, Gavsî, Oğlan Şeyh, Oğlan Şeyh İbrâhim Efendi, Olanlar, Şeyh İbrâhim Efendi ve Yâkub Ağa Tekkesi adlarıyla da geçer.

Oğlanlar Tekkesi’nin yıkılmadan önceki durumunu gösteren bir fotoğraf
(İstanbul Eski Eserler Encümeni Arşivi’nden)

Tarihine baktığımızda asıl yeri burası olmayan türbenin, çeşmenin ve sebilin yerinin Menderes döneminde yol genişletme çalışmalarından çok önce Çakır Ağa Mahallesi'nde Cerrahpaşa Caddesi ile Millet Caddesi’nin kesiştiği yerde, Aksaray karakolunun yanında bulunduğunu öğreniyoruz.

1957'de Millet Caddesi'ni açmak amacıyla başlatılan yol çalışmaları sırasında tekke binası yıktırılmış ve adı geçen eserler Murat Paşa Cami'nin kuzey avlusuna taşınmıştır. İçerden 7 x 5 metre boyutlarında olan türbe, sebil bölümü, Osmanlı mimarisinde özellikle 17 yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan türbe sebil ilişkisinin geçen yüzyıla ait ilginç bir örneğini oluşturur.

Bu bölümde söz konusu iki fonksiyon tek bir mekan içerisinde halledilmiştir. Çeşme yanlardan, iyon başlıklı iki gömme sütunla kuşatılmış, sepet kulbu biçiminde taçlandırılmıştır. Kemerin altında, 1874 tarihli, talik hatlı manzum kitabe yer alır. Türbede, tekkenin ilk banisi olan Yakup Ağa ile içlerinde oğlan Şeyh İbrahim Efendi'nin de bulunduğu bazı şeyhler medfundur.

Sayfada yer alan fotoğraflarda göreceğiniz gibi, kapısı kilitli bulunan türbenin kirli, bakımsız camlarından içeriye baktığımızda iç mekanda duvarların kabarmış, sıvalarının yavaş yavaş söküldüğünün görmekteyiz. Edindiğimiz bilgiye göre, bu durumda bulunmasının nedeni ise iç kısımlarının rutubetli oluşu.. Yine iç mekana dikkatlice baktığımızda ç mekandaki mezar taşlarından bazılarının kırık olduğunu görmekteyiz.

Oğlanlar Tekkesi 1453-1461 yılları arasında Sekbanbaşı Yâkub Ağa tarafından kurulmuş. Cami avlusunun kuzeyinde yeniden kurulan Oğlanlar Tekkesi’nin türbe-sebil-çeşme grubu mermer cepheli. Türbede tekkenin ilk bânisi Yâkub Ağa ile Oğlan Şeyh İbrâhim Efendi’nin de içinde bulunduğu bazı şeyhler yatmaktadır.

Çeşmesinin cephesi adeta en güzel yazı sanatını yansıtmaktadır.

Çeşmenin ayna taşında tarih kitabesi bulunuyor. Üst kısmın ortasında celi hat ile: “Hayru'l-mâli mâ ünfika fî sebîlillâhi - Malın hayırlısı Allah yolunda infak edilendir.” (Hadis-i Şerif),

Sağında:“ve cealnâ minel mâi kulle şey’in hayy / Ve her canlı şeyi sudan yarattık.” (Enbiya, 30), Solunda:“ve sekâhum rabbuhum şarâben tahûrâ / Rableri onlara tertemiz bir içecek içirecektir.” (insan, 21),

En tepede ise: “Aynen yeşrabu bihâ ibâdullâhi yufeccirûnehâ tefcîrâ / Bir pınar ki Allah’ın kulları ondan içer, onu (istedikleri şekilde) fışkırtıp akıtırlar.” (insan, 6.) ayet-i Kerimeleri yer alır.

Şîrmerd Çavuş Türbesi, Camii’nin Millet Caddesi tarafından avluya girişte sağ kolda yer alır. Klasik Osmanlı üslûbunu yansıtan türbe’de I. Selim’in yüksek rütbeli komutanlarından Şîrmerd Çavuş ile kızı Kamerşah Hatun yatmaktadır.