Kişinin görme bozukluğu, uygulanan medikal ve cerrahi tedavilere ve kullanılan gözlük camları veya kontakt lense rağmen düzeltilemeyen görme yetersizliğine az görme ( bakar kör)adı verilir.
Daha çok görme keskinliği gibi algılansa da aslında görme alanında daralma, kontrast kaybı, ışık hassasiyetine karşı uyum yeteneği veya cisimleri bozuk şekillerde algılama da bu grup içinde değerlendirilir.
Az görme doğuştan olabileceği gibi, bir kazaya, yaşlanmaya veya bir hastalık komplikasyonuna bağlı ortaya çıkabilir.
Az gören bir hasta yetersiz sayılan görme keskinliği ile okuma, yazma, dolaşma, seyahat etme gibi günlük olağan işlerini gerçekleştirmede sıkıntı çeker.
Az görenler bir oranda da olsa görme yeteneğine sahiptir. Bu kişiler etraflarını bir sis perdesi veya buzlu cam arkasından gördüklerinden yakınırlar.
Bu durumun kişide büyük ruhsal çöküntü yaratacağı kesindir. Özellikle yavaş ilerleyen durumlarda kişilerin hayat kalitelerinde ve iş hayatlarında düşüşler yaşanır. Ancak, yetersiz sayılan görme gerekli mesafe ve gereksinmeler için yeterince test edilip restore edilirse yeterli hale gelir.
Az görenlerin görüşü günlük yaşamdaki ihtiyaçlarını karşılayamaz. Azalmış olan görmeyi, çeşitli teknik ve cihazlar ile arttırarak normal insanların görme düzeyine yükseltmek mümkündür.
Görmenin rehabilite edilmesi yanında psikolojik desteğinde verilmesi gerekir.
Kör ve Bakar Kör Tanımı
Görme engelliler; “körler” ve “az görenler” olarak sınıflanır. Yaygın kabul gören iki farklı tanımı vardır. Bunlardan biri yasal, diğeri eğitsel tanımdır. Yasal tanım tıp alanında çalışanlarca ve sosyal güvenlik kurumlarınca benimsenirken, eğitsel tanım görme engelliler için eğitim-öğretim düzenlemelerinin planlanması amacıyla kullanılır.
Yasal Olarak Kör ve Az Gören Tanımı
Gerekli tüm düzeltmelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği 20/200 ya da daha az ve görme alanı 20 dereceden az olan kişilere “kör”, görme keskinliği 20/70 ile 20/200 arasında olan kişilere “az gören ya da bakar kör” denilmektedir.
Eğitsel Olarak “Kör” Tanımı;
Eğitsel açıdan kör, görme duyusunun dışındaki duyu organlarıyla (dokunma, işitme ve koku) öğrenmeyi gerçekleştiren kişidir.
Eğitsel Olarak “Az Gören” Tanımı
Var olan görme kaybına rağmen işlevsel görme çalışmaları ya da yardımcı optik ve teknolojik destek araçları ile görme duyusunu öğrenme amaçlı kullanabilen ya da kullanabilme potansiyelini taşıyan bireylere “az gören” denir.
Hukuken kör kabul edilen insanların çoğu eğitsel anlamda “az gören” dir (ortalama %80’i).
Az Görme Nedenleri
Her yıl daha fazla sayıda insan, sonu düşük görüşe varan rahatsızlıklara yakalanıyor. Geçmiş seneleri kapsayan bir araştırmada düşük görme yardımına muhtaç hastaların % 44'ünün makula dejeneransı olan hastalar olduğu belirlenmiştir. Aynı araştırmada;
- az görme tedavisi Glokom % 16,
- az görme rehabilitasyonu Diabetik retinopati % 6,
- az görme ve teleskopik gözlükler Miyopik dejenerasyon % 6,
- az görme araçları Katarakt % 4,
- az görme nedenleri Korneal opasiteler %3,
- az görme nedenleri nelerdir Retinitis pigmentoza % 2,
- az görme cihazları Retina dekolmanı % 2 ve diğer patolojiler düşük görüşe sebep olan hastalıklar ve oranlarıdır.
Az Görme Rehabilatsyonu
Ülkemizdeki az görenlerin rehabilitasyonu konusundaki çalışmaların yeterince yaygın olmaması nedeniyle az gören hastalar bu konuya oldukça yabancıdırlar. Bu nedenle düşük görme yardımı ile çok başarılı olabilecek, özellikle 10-20 yaş grubundaki hastalar yeterince tetkik edilmeden körler okuluna gönderilmektedir.
Az görenin rehabilitasyonu çalışmalarının ilk basamağı görmenin değerlendirilmesidir. Az görenlerde özel yöntemlerle görmeyi ölçmek mümkündür. Hastanın durumuna göre büyütülmüş, beyaz karton üzerine basılmış harflerden oluşan eşeller tercih edilir. Bu eşeller 1 metreye kadar yaklaştırılarak az görenin görmesi hakkında fikir elde edilir. Kişinin görme düzeyi, ihtiyacı olan büyütmeyi gösterir. (Kestenbaum formülü uygulanır) En önemlisi metrelik eşelde okuyamadığı birçok sırayı hastaya okutmak daha muayenenin basında hastanın kendine güvenini Sağlar ve ileriki aramalarda başarı şansımızı arttırır. Görme düzeyi ölçerken hastayı fazla zorlamamak gerekir. Görmesinin değerlendirilmesindeki amaç hastanın akıcı bir okumaya kavuşması için gerekli büyütmeyi bulabilmektir.
Rehabilitasyon çalışmalarında 2. aşama ise santral (merkezi) görmenin ve periferik görmenin değerlendirilmesidir. (Kişilerin görmesi merkezi ve periferik olmak üzere iki ana baslık altında incelenebilir) Cisimlerin detaylarını görmek ve özellikle okumak için santral görme çok önemlidir. Periferik görme ise yürümek gibi hareketli çalışmalar için çok önemlidir. Santral görmesi bozuk olan hastalar görme fonksiyonu icin parafoveal (fovea çevresi) ya da periferik retina alanlarını kullanırlar. Bu hastalarda makuladan daha iyi fonksiyon gören bir alan genellikle makulanın yerini almıştır. Doğal olarak da makula dışındaki retina, objelerin detaylarını makula kadar net yorumlayamaz. Bu hastalarda parafoveal alandaki cisimlerin, seçilebilecek kadar büyütülmesi olumlu sonuçlar verir. Görme alanı dar olan hastaların da görme alanı genişletici prizmalı gözlükler kullanması gerekir.
Az gören hastaların en önemli sorunlarından biri de düşük kontrastlı cisimlerin görülememesidir. Aydınlatma genellikle düşük kontrastlı cisimlerin belirginleşmesini sağlar. Günlük yaşamda az görenin en zorlandığı durumlar merdiven inmek, yüzleri tanımak, yağmurlu günde yürümek, beyaz fincana süt dökmek gibi durumlardır. Hastanın yaşadığı çevreyi yüksek kontrastlı renklerden oluşturmak kontrast sorunlarını azaltır. Merdiven kenarlarına, dolap kenarlarına koyu renk şerit koymak, pilavı siyah tabakta yemek, siyah masa örtüsünün üzerine beyaz tabak kullanmak gibi optik olmayan birtakım önlemler az görenin görme kapasitesini artım-.
Yapılan muayene sonrasında düşük görme yardımının cinsi belirlenir. Yardım, hastanın talebine göre seçilmelidir. Az görme yardımı uzak için mi? Yoksa yakın mesafe için mi? yapılacaktır. Uzak için yapılacaksa TV, sinema seyretmek veya tahtaya bakmak gibi sürekli bir aksiyon için midir? Yoksa kapı numarası, cadde ismi, otobüs tabelası okumak gibi kısa süreli ve aralıklı işler için mi yapılacaktır. Yakın için az görme yardımı, yapılacaksa sürekli kitap okuma, yazı yazmak için mi? Yoksa tek imzalamak gibi kısa süreli işler için mi? yapılacak. Bu talebin iyi seçilmesi sonuç için önemlidir.
Düşük görenlere yardımda ana prensip retinal büyütülmesidir. Retinal büyütülmesinin değişik yolları vardır. Bunlardan biri cismi hareket ettirerek göze yaklaştırmak (veya bakılan objeye kişinin yaklaşması) diğeri ise optik sistemler (teleskopik sistem, sferik konveks cam, elektronik büyütücüler, el büyüteçleri) kullanmaktır. Telekopik sistemler kullanılarak belli mesafeden detayları seçilemeyen objeler göze yaklaştırılır.
Kişinin ihtiyaç duyduğu büyütme miktarını hesaplamanın en yaygın ve bilinen formülü "KESTENBAUM FORMÜLÜ"dür. Bu formül hassas olmayan temel tanımlamadır. Bunun hastanın ve yapmak istediği fonksiyonun özellikleri ile yorumlanıp uygulanması gerekir. Kestanbaum Formülüne göre:
- Diyoptri cinsinden ihtiyaç duyulan büyütme = 1 / Görme Keskinliği
Düşük büyütmelere ihtiyacı olan hastalarda yüksek dereceli sferik (+) lensler tercih edilebilir. Binooküler olarak +14. 00 D'ye kadar yüksek dioptirili (+) lensler verilebilir. Ancak hastaya okuyacağı yazıyı çok yakından tutması gerektiği öğütlenir. Bu durumda aşırı konverjans ihtiyacı içinde tabanı içte prizmatik camlarla desteklenmesi gerekir.
- (+14.00) D den fazla büyütmeye ihtiyacı olan az görene (+) sph camlarla binoküler yardım yapmak imkânsızlaşır. Daha yüksek (+) sph cam verilmesi durumunda okuma uzaklığı kısalır ve hasta okuyacağı yazıyı burnuna dayamaya başlar.
- Şayet hasta (+) sph yüksek dereceli gözlüğü reddederse el büyüteçleri de tavsiye edilebilir. El büyüteçleri (veya değişik fonksiyonlar için dizayn edilmiş büyüteçler) diğer görme yardımlarına başlangıç olarak ya da onlarla birlikte kullanılabilirler.
Büyütme ihtiyacı olan az görenler verilebilen bir diğer cihaz da diğerlerine göre daha komplike olan teleskopik cihazlardır. Çok değişik teleskopik cihazlar vardır.
Galile sistemi ve Kepler sistemi olmak üzere iki çeşit teleskopik sistem vardır. Galile'nin sistemi konveks objektif ve konkav oküler lensten oluşur. Gerçek, düz ve büyük görüntü verir. Keppler sistemi ise iki konveks mercekten oluşur. Büyük ve ters verdiği görüntüyü düzeltmek için prizma ve aynalar kullanılır. Binoküler sistemlerin çoğu Kepler sistemidir. Gözlükçülük dersleri içerisinde teleskopik sistem denildiğinde teleskopik gözlükler anlaşılmalıdır.
Teleskopik sistem hem yakın hem de uzak görme yardımı için kullanılabilir. Bu sistemlerin en büyük avantajı okuma mesafesini arttırmasıdır. Dezavantajı ise görme alanının darlığı ve derinlik hissinin azalmasıdır. Ayrıca istemli ve istemsiz baş hareketleri sonucunda retinal imajın stabilizasyonun da bozulma olmasına bağlı olarak görme fonksiyonunda düşme olur. Bu nedenle hastalar teleskopik gözlükleri oturur durumda kullanmayı yeğlemektedirler. Bunların dışında estetik görünüşleri konusunda hassas olan kişiler üzerinde caydırıcı olabilir.
Teleskopik sistemler, gözlük seklinde kullanılabildiği gibi elle tutulabilir aletler seklinde de uygulanabilir. Teleskopik sistemde yakın ve orta uzaklığı görme teleskopun tüp uzunluğu değiştirilerek ayarlanır. Yakın okuma eki objektif kısma takılarak yakın çalışma yapılabilir.
Teleskopik sistemler aslında X cinsinden büyütme değeri ve kullanım özelliği (monoküler, binoküler, yakın okuma ekli vs...) belirtilerek az gören rehabilitasyon uzmanı tarafından reçete edilmesi gerekirken ülkemizde üretici firma ismi ve kod numarası belirtilerek reçete edilmektedir.
Daha komplike olarak elektronik büyütücülerle de 50 kat büyütme ihtiyacı karşılanır. Elektronik büyütücüler aynı zamanda yazıyı negatif görüntüye (siyah zemin üzerinde beyaz yazı) çevirebilirler. Özellikle makula hastaları negatif yazıyı daha iyi algılayabilirler.
Az Görme Rehabilitasyonu Hangi Durumda Uygulanır
Az görme rehabilitasyonu, bireyin görme yetisini tamamen kaybetmediği fakat uygulanan geleneksel tıbbi yöntemlerle görme gücünün daha yüksek seviyelere çıkarılamadığı durumlarda gereklidir. Bu uygulama az görme rahatsızlığını yaşayan bireyin bu rahatsızlığının giderilerek daha iyi görme düzeyine çıkarılmasını sağlamaktadır.
Tedavi Şekilleri
Hastanın sorunları göz hekimi, Optometrist, az görme rehabilitasyon uzmanı, Psikolog/psikiyatrist, Özel eğitimciler, Sosyal hizmet uzmanı, vb. ekip tarafından optik ve optik olmayan yardımlar ile çözülmelidir.
Az görenler için geliştirilmiş pek çok yardımcı cihaz vardır. Her durumda görmeyi normale çeviren tek bir cihaz söz konusu değildir. Cihazlar (Teleskoplar Mikroskoplar Büyüteçler (magnifiers Telemikroskoplar Elektrooptikal ) sistemler) mutlaka uzman ekipler tarafından denenerek ihtiyacı olan hastalara önerilmektedir.
Az görenlere yardımcı cihazlar optik olan ve optik olmayanlar olarak 2 grupta toplanır.
Optik cihazlara en tipik örnek büyütücü gözlüklerdir. Bunlar normal gözlüklerden daha güçlüdür. Bunları kullanırken okunacak materyalin göze çok yaklaştırılması gerekir, aksi takdirde yazı odak dışında kalır. Önce bu durum ürkütebilir, fakat zamanla alışılır. Büyütücü gözlükler direk olarak bir gözlüğe monte edilebilirler ya da kişinin kendi gözlük numaraları üzerine eklenebilir. Bu gözlüklerin asferik ve teleskopik türleri bulunur. Teleskopik olanlar daha kaba görünümlüdürler ancak daha uzak mesafeden geniş bir görüş sağlarlar. Asferik olanlar ise estetik görünür, fakat daha kısa mesafeden daha dar alanı gösterirler.
Optik cihazlar için diğer örnek büyüteçlerdir. Bunların el tipi ve masa üstü tip olanları vardır. Ayrıca bazı hastalar televizyon izlereken, açık havadaki ilanve panolara bakarken teleskoplardan yardım alırlar. tarafından kullanılır.
Ayrıca az görmesi olanlara yardımcı olmak üzere kapalı devre televizyon sistemi geliştirilmiştir. Bunlar bir televizyon ekranına okunacak materyalin büyütülmüş görüntüsünü verir. Bunların büyütme ve kontrastı ayarlanabilir ve kullanımları diğer cihazlardan daha kolaydır. Sadece okumak veya resimlere bakmak için kullanılır.
Optik olmayan cihazlar ise bu tür az gören kişiler için dizayn edilmiş ürünlerdir. Örneğin, aydınlatma, Ergonomik destek (okuma standları) Kontrastı arttırmak (tiposkop) Kamaşmayı azaltmak (güneş gözlüğü, Filtre camlar; Koruma (UV, infrared) Kamaşma hissini yok etme, Kontrast hassasiyeti arttırma (merdiven inip çıkma, kaldırım kenarını algılama) AMD,katarakt ve pseudoafaklarda genelde iç ortam 450 nm, dış ortam 480 ve 540 nm), şapka, Büyük puntolarla basılmış materyaller, büyük harflaerle yazılmış gazeteler, tuşları iri olan telefonlar, yüksek kontrastlı saat ekranlarıdır. Bunların bazılarını yurtdışından temin etmek mümkün olabilir.
Az Gören Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
Az Gören Rehabilitasyonu’nda ergoterapi yaklaşımları görsel bilişsel fonksiyonların (görsel dikkat, görsel hafıza, görsel ayrım, tanıma, eşleştirme, sıralama/sınıflandırma, İlişkilendirme) değerlendirilmesi sonucunda planlanmalıdır.
Teleskopik gözlük kullanmanın avantajları
- Ciddi derecede görme artışı
- Sabit/ayarlanabilir alternatifi
- Uzak ve yakın aynı gözlükte
- Okuma mesafesi uzun
- Kaba, ağır ve pahalı
- Motive hastalar tarafından kullanılmalı
- Yürüme sırasında kullanmak
- Görme alanı dar, az ışık
Az Gören Tedavisinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Renk zıtlığı, aydınlatma, mobilyalar, objelerin büyüklük ve uzaklıklarının ayarlanması ve hareket alanındaki engellerin ortadan kaldırılması, görsel bilişsel fonksiyonlar, aktivitelerin düzenlenmesi müdahale programında dikkate alınması gereken konulardır.
Az gören bireyler fonksiyonel olarak kullanabilecekleri görme düzeylerine sahiptirler. Çok iyi planlanmış rehabilitasyon programı ile az gören bireyler için yardımcı teknoloji ya da az görenlere yardımcı teknoloji olmaksızın mevcut potansiyelin kullanımı sağlanabilir.
Az Gören Hastalara Yardım
Hastalara mutlaka göz doktoru tarafından bir muayene yapılması gerekir. Devlet ve özel kuruluşlar bu hastalar için özel hizmetler sunabilirler. Örneğin konuşan kitaplar, oryantasyon, hareketlilik eğitimi gibi faaliyetler gerçekleştirilebilir. Ayrıca az görenlerde yardım cihazları yardımıyla görme artırılabilir. Durumdan duruma görmeyi normale döndüren farklı amaçlara uygun farklı cihazlar kullanılabilir. Optik olan ve olmayan olmak üzere iki tip yardım cihazı bulunmaktadır.
- Başbakanlık Özürlüler İdaresi
5378 sayılı Engelliler Hak Kanun Görme Kom Başkanlığı
- Sağlık Bakanlığı
Katarakt Denetleme Kurulu Başkanlığı
Çok Sektörlü Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı Görme Komisyonu Başkanlığı
Çocuklar ve Gençler İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER)
Yetişkinler için Engelli Sağlık Kurulu Yön
- Milli Eğitim Bakanlığı
Engelli Öğrencilere Uygulanacak Sınav Tedbirleri
- Çalışma Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu Yön
- ÖSYM
Engelsiz Eğitim Çalıştayı Üniv sınavlarında az görenlere ek süre.
Bakar Kör Sorunu ve Tedavi Yolları
#lowvision #vision #bakarkör #görme #gözbozukluğu #gözhastalıkları #hastalık #sağlık #optik #rehabilitasyon #azgörme #tedavi #teşhis #görmebozukluğu #medikal #cerrahi #gözlükcamları #kontaktlens #görmealanı
Hoş geldiniz. Fikirlerinizi paylaşmanızdan mutluluk duyarız